VERSLAG SYMPOSIUM IN ARUSHA EN HUISARTSENCURSUS 7-14 MEI 2005
 
Door Wouter van Kempen, huisarts Haarlem
De reis naar Arusha wordt bijna routine. Het was voor mij de vierde keer in drie jaar. Het vliegtuig bracht ons weer in ruim acht uur naar Kilimanjaro Airport. Wel voor het eerst in mei. Daarvoor steeds in november. We werden opgewacht door de ‘mama’s’ van Peter Melkert. Hij heeft een aantal jonge Tanzaniaanse vrouwen gecontracteerd, die hand- en spandiensten verrichten. Ik ga mee om onderdelen van de huisartsencursus te verzorgen. Het eerste jaar gaf ik die cursus helemaal alleen. Daarna steeds samen met Mark Hoetjer, kinderarts en Jacob Mus, huisarts, beiden uit Amersfoort. We hebben een mooie cursus en een goede samenwerking. We kunnen hier nog jaren mee doorgaan. Het is altijd weer heerlijk om die Afrikaanse sfeer te ondergaan. De geuren, de geluiden, de kleurrijke mensen. De mensen hebben hier veel gevoel voor humor. In Arusha is het altijd wel erg druk. Het chaotische verkeer, het eeuwige geclaxonneer, de honden en vooral de opdringerige verkopers van souvenirs, kaarten, kranten en kleding. Na drie eerdere reizen hoef je eigenlijk niets meer te kopen. Waarom toch Arusha? Op zondag hebben we een gezamenlijke meeting met Tanzaniaanse collega’s. We logeren in het Equator Hotel. We zijn op zondagochtend eerst gestart met een korte introductie van de Nederlandse deelnemers. Het is altijd weer boeiend om te horen wat mensen er toe beweegt om naar Afrika te gaan. Velen hadden al eens in Afrika of een ander tropisch lang gewerkt, anderen kwamen voor het eerst. Hierna druppelen de Tanzaniaanse collegae langzaam binnen. Er is een conferentiezaal waar de tafels in rijen opgesteld staan, als ware het een Cubaans partijcongres. Het is de bedoeling dat de Nederlandse dokters en de Tanzaniaanse dokters veel onderling uitwisselen. De eerste jaren was dat nog niet zo gemakkelijk. Dit keer echter was er veel interactie, niet in de laatste plaats door de diverse sprekers. Peter Melkert gaat zelf al sinds 1994 twee keer per jaar naar Tanzania. Hij kent de meeste Tanzaniaanse artsen persoonlijk. Dat geeft een band en schept vertrouwen. Dan is er Steven Smits, een internist die heel veel ervaring in Afrika heeft. Hij spreekt ook vloeiend Swahili. Dit keer koos hij voor een presentatie over de ‘public health aspects of sexual transmitted diseases’. Interessant was dat iedereen op een papiertje moest aangeven wat volgens jou de beste twee strategieën zijn om STD te voorkomen. Hij gaf 8 mogelijke voorbeelden: Test the whole population regularly.
Register all HIV positives
Make tri-therapy available to all who need it, free of charge
Make sexual education mandatory on all schools
All HIV+ people will receive a monthly contribution of Tsh 50.000
Make HIV testing free of charge
Make condoms available everywhere, free of charge
other ideas ? Specify!

In zijn tweede presentatie van die dag kwam hij met de resultaten. Het varieerde enorm. Opvallend was dat Nederlandse artsen makkelijker kiezen voor uitgebreide propaganda voor het gebruik van condooms, terwijl de lokale artsen vaker geloofden in abstinentie, geen sex voor het huwelijk en geloof in god. Punt 4 scoorde het hoogste. Verder het idee voor een nationaal programma voor “destigmatisation”. Dus meer openheid. De ongelijke positie van vrouwen in heel Afrika is een erg belangrijk obstakel in de voorkoming van verdere verspreiding van STD.   Douwe Verkuyl was er voor het eerst bij. Hij heeft vele jaren als gynaecoloog in Zimbabwe gewerkt. Hij vertelde op een zeer boeiende manier over de gezondheidsproblemen van vrouwen in de fertiele levensfase.
Het lukte Douwe als geen ander om de discussie met de dokters in de zaal aan te gaan. Zijn handicap (doof aan één oor) werd hierbij een voordeel. Wanneer iemand iets wilde zeggen, liep hij naar die persoon toe en vroeg om een herhaling op luidere toon. 
Ole Kuney, is inmiddels een goede bekende. Hij is zelf een Maasai, werkt onder andere als arts op KIA airport, maar bezoekt ook regelmatig de Maasai dorpen in dat district. Hij is daar ook de chief. Hij heeft ons goed duidelijk gemaakt dat dit volk z’n eigen gewoonten en gebruiken heeft. Een voorbeeld is de polygamie en de besnijdenis bij zowel jongens als meisjes. Het heeft, volgens Ole, geen zin om hier tegen te protesteren. Het is een gegeven. En ja, er is daardoor natuurlijk meer kans op SOA’s, met name AIDS.
Belangrijk is dat er recent in het district een kostbaar mineraal is gevonden (Tanzanite). Het wordt alleen gevonden in de buurt van Mererani. Er is daar een enorme bedrijvigheid ontstaan, waarbij er wel zo’n 90.000 mensen per dag rondlopen. Veel Maasai mannen hebben hier werk gevonden en zijn vaak maanden van huis. Naast de mijnactiviteiten is er ook een omvangrijke sexindustrie ontstaan, ook worden er illegaal drugs verhandeld. Het is bewezen dat het HIV-virus diep genesteld is in deze contreien. Wanneer de mannen weer terug gaan naar hun eigen dorpjes zal het virus zich verder verspreiden. Ole Kuney heeft ook geen duidelijke oplossing voor dit probleem. Goede voorlichting is een eerste vereiste, voorzichtig het gebruik van condooms stimuleren, maar daar lijkt weinig animo voor. Alternatieve banen creëren.   ’s Avonds een heerlijk diner samen met de Tanzaniaanse collega’s en de mamma’s die er ook steeds meer lol in krijgen. Na het diner uitbundig gedanst met een goed bandje.  De volgende dag (maandag) is er in de St Thomas Clinic een clinical bedside teaching. Helaas liep dit onderdeel niet geheel vlekkeloos. Er waren onvoldoende patiënten beschikbaar. Ook werd geoefend met Echoscopie en microscopie. In de middag was er de keuze om naar de Jobi clinic te gaan. Eigenlijk een soort huisartsenpraktijk midden in Arusha. De grootste groep ging echter naar met gehuurde auto’s en pickup (!) naar het Huruma’s Children Center, een project voor weeskinderen, iets buiten Arusha. Jacob Mus had dat contact gelegd. Er was een kleine gemeenschap met 39 kinderen, die hun ouders hadden verloren door AIDS. De kinderen worden hier voortreffelijk opgevangen en begeleid door zes stafleden. Zij zorgen dat de kinderen naar school gaan en begeleiden hen bij hun verdere activiteiten. Na afloop werden kleren achter gelaten en er werd geld ingezameld. Het is een concreet project met een duidelijke doelstelling. Velen vonden dat een dergelijk bezoek wel mag terugkeren bij de volgende reizen.  
 
Die avond weer diner in het Equator hotel en gelegenheid om verder kennis te maken met Tanzaniaanse artsen. De volgende ochtend zijn de huisartsen vroeg vertrokken richting Serengeti. Drie landrovers vol. Onderweg gestopt bij een Maasai markt. Velen kochten de bekende geruite doeken, sommigen voor teveel geld, anderen na lang afdingen voor veel minder. De weg is uitstekend. Vorig jaar is het asfalt helemaal tot aan de Ngorongoro crater gelegd. Dat scheelt enorm in tijd. Drie jaar geleden raakte ik op die weg nog vast in de modder. Ik was zelf jarig op die dag. Een vreemde ervaring in die omgeving. Ik kreeg talloze SMSjes terwijl we langs enorme kuddes gnoes en zebra’s reden. Op een gegeven moment waren we buiten bereik van de zendmast en stopte de communicatie voor 2,5 dag. Het is al met al nog een lange vermoeiende tocht naar de Serengeti Sopa Lodge, zodat we de geplande cursus voor die dag hebben verschoven naar de volgende dag. De lodge is erg mooi en luxe. Tijdens het diner werd ik toegezongen onder andere door een koortje van het personeel. 
De volgende ochtend zeer vroeg eerst nog een game drive, daarna begon dan de eigenlijke huisartsencursus. Er werd hard gewerkt met de volgende onderwerpen: Ziek terug uit de tropen. Diarree in het algemeen. Diarree bij kinderen en Tuberculose. De volgende dag was er een transfer door de Serengeti terug naar de Ngorongoro. Opvallend was dat de meeste dieren zich buiten het park bevonden. Ook enkele leeuwen. In de crater zelf natuurlijk een hoge concentratie aan dieren, waaronder neushoorns. Lunch bij een meertje waar de zwarte wouwen het beleg van je brood pikten. ’s Avonds aankomst in de Ngorongoro Sopa lodge. Ook al weer zo’n luxe lodge. Vóór het diner nog het laatste cursusonderdeel: Reizigersadvisering. Ik had de indruk dat er veel waardering was voor de cursus als geheel. Er was ook veel inbreng van de deelnemers vooral van hen met enige tropenervaring. De volgende ochtend was het gewoon koud op kraterrand. Het is dan ook 1600 meter hoog. We keerden terug naar Arusha en na een voortreffelijke lunch gingen we naar een fraaie lodge in USA River tussen Arusha en Moshi. In de tuin veel apen, maar ook heel veel vogels met nesten. Die avond gezellig buiten gegeten. De laatste dag zijn we gaan kijken op DDC I, het zogenaamde dutch doctors camp. Ik was daar al enkele keren geweest, maar was nu erg verrast omdat er 5 prima huisjes stonden. Peter vertelde uitvoerig over dit project. Het is al vaker beschreven in dit blad, maar het maakt veel verschil als je het ook in bedrijf ziet. De ‘mamma’s’ zorgden voor drank en eten lieten de omgeving zien. Om vier vertrokken allen die met het vliegtuig mee moesten. Moe maar voldaan